İSLAM MİTOLOJİSİ

İslam mitolojisi, İslam ile ilişkili bazı dini anlatıların ve kavramların işlendiği mitoloji dalıdır. Başka inanç sahipleri ya da inançsızlar tarafından gerçekliği sorgulanabilecek kavramlardır. Bu anlatı ve kavramların kaynağı Kur'an ve hadis gibi İslam kaynakları ile sınırlı değildir. Bunun yanı sıra İsrailiyyat ve Kabala gibi Yahudi ve Hristiyan anlatıları ve kaynakları ile kutsal kitapları ya da sonradan Müslüman olan toplumların eski dini inançları, örf ve adetleri de kaynak olabilir. Dolayısıyla bu kavramlardan bazıları islami kaynaklarda geçmemesine rağmen bazı Müslümanlar tarafından zamanla kutsal kabul edilebilir.
Bazılarına göre, dini literatürde genellikle İsrailiyyat olarak ifade edilen mitolojik unsurlar, İsrailiyyat teriminden daha kapsayıcı ve bilimsel bir çerçeveye sahip olan "islam mitolojisi" başlığı altında ele alınmalıdır.İSLAM MİTOLOJİSİ'NİN KAYNAKLARI

Geleneksel anlayışta İslam mitolojisinin kaynağı olarak isminden de anlaşılacağı gibi Yahudi mitolojisi sorumlu tutuluyordu. Ancak bu yaklaşımın mitolojik inançların kaynaklarını tümüyle kapsamadığının anlaşılması, bilimsel anlayışın ve antropolojinin de gelişmesi ile her bir inancın kaynağının tek tek belirlenebilme aşamasına ulaşılmıştır. Bu bağlamda mitolojik kaynaklar da oldukça çeşitlendirilmiştir;

1- Dini kaynaklar; Kitab-ı Mukaddes, Kur’an-ı Kerim, tefsirler, hadisler ve hadis şerhleri.

2- Tasavvuf kaynakları; Klasik tasavvuf eserleri, tabakat kitapları, tezkiretu’l-evliyâlar, menâkıpnâmeler,

3- Vekâyinâmeler, Klasikler; İslâm tarih ve coğrafya eserleri, şehir tarihleri,

4- Kısasu’l-Enbiyâlar, Sîretü’n-Nebî’ler; Peygamberlerin hayatını destansı üslupla anlatan kaynaklar, Ahmediye, Muhammediye vb.

5- Edebî kaynaklar; Destânsı romanlar, divanlar, dinî hikâyeler, nefesler vs.

6- İkonografik Kaynaklar; Şîî, Alevî ve Bektaşî kültüründe yaygın olan görsel betimlemeler.

Doğaldır ki başta tüm Ortadoğu ve komşuluk ilişkileriyle Hint, İran, Anadolu, Mısır ve İslamın yayılmış olduğu tüm coğrafik bölgelerin inançları ve mitleri birtakım adaptasyonlar ile İslamileştirilmiş olsun. İnançlar, yaratılış mitosu, kişiler ve topluluklar, korku mitosu, yer isimleri, ruhaniler, objeler, olaylar, tılsım ve dualar başlıca temalardır. Mitolojik konular İslama özgün olanlardan oluşabildiği gibi, İslam toplumu tarafından yeniden yorumlanmış paylaşılan mitlerden de oluşabilmektedir.



İNANÇLAR

Tanrı: Allah, yüzlerce isim ile anılan Evren’in yüce yaratıcısı ile ilgili Arş, Kürsi, levh’i mahfuz, kalem, Allah'ın 99 ismi vb.Melekler, peygamberler, Kitaplar, Kader ve kaza, kabir hayatı, diriliş, amel defterleri, hesap, sırat cennet veya Cehennemde sonsuz yaşam.

YARATILIŞ VE TUFAN MİTOLOJİSİ

7000 yıl önce, Altı günde yaratılan Dünya ve O’na bağlı varlıklar bütününe, Cennette yaratılmış Âdem ve Havva’nın gönderilmesiyle başlayan serüven. Âdem: Allah’ın cennette çamurdan, "kendine benzer şekilde" yarattığı ve sonra kendi Ruh’undan üfleyerek dirilttiği, 38-40 metre boylarında, 1000 veya 2000 yıl yaşadığına inanılan ve ilk insan.
Havva: Âdem’in “kaburga kemikleri”nden yaratılan eşi. Tufan: Tanrı’nın yoldan çıkmış insan ırkını cezalandırmak için başvurduğu yöntemlerden biri, ikinci yaratılış, taşkın.

KİŞİLER VE TOPLULUKLAR

(Mitolojik ve yarı mitolojik kişiliklerden oluşur) Âdem, Havva, Nuh, Süleyman, Belkıs, Hızır, İlyas, İdris, Şit, Lokman, evliya, Zülkarneyn, Yecüc ve Mecüc, Maymuna dönüştürülen insanlar, Ashab-ı Kehf, Mehdî, Mesih, deccal, dabbe, ebabil.
Ayrıca Şiiler ve Alevi-Bektaşi kültüründe; Ali, Fatıma, 12 imam ile ilgili mitler.

KORKU MİTOSU

Kısmen veya bütünüyle korku temalı mitoslardan oluşur; Kavimlerin helakı, tufan, Ebabil, Dabbetül Arz, kıyamet, Ahir zaman, Yecüc ve Mecüc, maymuna çevrilen insanlar, deccal, süfyan, cehennem azabı, malik, kabir azabı, Şeytan, ifrit, Cin, İblis vb.

YER İSİMLERİ

Arş, Kürsi, sidret'ül münteha, Cennet, Cehennem, sırat, arasat, gök katları, cennet ve cehennem’in tabakaları, Kevser havuzu vb.

RUHANİLER

Harut ve Marut, Ruhlar, Malik, melekler, cin, ifrit, zebaniler, İblisler, şeytan, huriler, ermişler vb.

MİTOLOJİK & YARI MİTOLOJİK OBJE VE NESNELER

Karataş, Cennetten yeryüzüne indiğine, indiği sırada bembeyaz olduğuna, insanların günahları yüzünden karardığına inanılan taş; Levh-i mahfuz, Burak, Muhammed’in miraç sırasında bindiğine inanılan merkeb, Sur, israfil'in borusu. Sakal-ı şerifler, kutsal emanetler,vb.

OLAYLAR

Bir kayanın yarığından çıkan Salih'in devesi, Muhammedin doğum mitosu (Dipnot 1), Miraç, mucizeler, kerametler, ilahi yardımlar, kâfirlerin cezalandırılmaları, tufan, fil vakası, Ay’ın yarılması, güneşin doğuşu veya batışı'nın bir kişi hatırına (Ali ve Muhammed) geciktirilmesi, Adem ile Havva'nın Cennetten kovulduktan sonra Arafat buluşması, şeytan taşlama , balığın Yunus’u yutması, İbrahim'in ateşe atılması, Gökten kurbanlık koç indirilmesi, İsa'nın dirilmesi ve göğe yükseltilmesi vb.

ESKATOLOJİ

Kıyamet alametleri, ahir zaman, Mehdi, Mesih, Kıyamet savaşı, Güneşin batıdan doğması, Cennet, Cehennem, sırat, hesap, Cennet veya cehennemde sonsuz yaşam, Dabbet-ül arz, deccal, Yecüc ve Mecüc'ün seddin arkasından çıkarak dünyayı talan etmesi.

TILSIMLAR

Belirli miktarda okunduğunda ya da yazılı muska olarak taşındığında kişileri düşmanlardan, şeytan cin gibi zararlı yaratıklardan, hastalıklardan felaketlerden koruduğuna inanılan kutsal isim veya yakarışlardan oluşan dualar. Ör; Esma-ül Hüsna, Cevşen, Celcelutiye vb., Nazar ve Büyü duaları.

MODERN MİTLER

Bilim ve teknolojinin gelişmesine paralel olarak ayet ve hadislerin bağlam ve kapsamlarından kopartılarak, ayetlerin sıra numarası, ebced değerleri vb. yöntemlerle metinlere yeni anlamlar yüklenir. Bu şekilde Kur’an ve hadislerden neredeyse bütün ilim dallarına ve gelecekteki olaylara ait işaretler çıkartılır. Embriyoloji, yer bilimleri, astrofizik, tıp, elektrik, tren, aya gidiş, görecelilik kuramı, big bang, kara delikler, pulsarlar bu konuda verilebilecek örneklerden bazılarıdır.